آبنما کار: اصفهان آئین رونمایی از کتاب «تاریک خانه های یک شهر؛ تاریخ شفاهی عکاسی اصفهان» نوشته حامد قصری، با حضور محمدرضا طهماسب پور، پژوهشگر تاریخ عکاسی و همین طور جمع خیلی از اساتید پیشکسوت اصفهان در حوزه عکاسی، اجرا شد.
در ابتدای این آئین که سه شنبه (۳۰ آبان ماه) در سالن همایش کتابخانه مرکزی شهرداری اصفهان برگزار شد، علی عطریان، رئیس اداره هنری سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان به شهروندان، علاقه مندان به هنر و اساتید و پیشکسوتان عکاسی اصفهان خیر مقدم گفت.
سپس استاد اکبر امامی، از پیشکسوتان عکاسی اصفهان و صاحب عکاسخانه هاله در چهارباغ عباسی با اشاره به اینکه خاندان وی حدود ۱۳۰ سال در عکاسی سابقه دارند، اظهار داشت: آقای قصری برای کتاب «تاریک خانه های یک شهر؛ تاریخ شفاهی عکاسی اصفهان» زحمات زیادی کشید و ساعت ها به اتحادیه می آمد و حتی نشانی منازل اساتیدی را جست وجو می کرد که به رحمت خدا رفته بودند. این اساتید در عکاسی اصفهان حق بزرگی دارند، ازجمله استاد مرحوم امان الله طریقی که نخستین آموزشگاه عکاسی ازسوی اداره فرهنگ و هنرِ آن زمان و در سال ۱۳۵۳ توسط وی در اصفهان بوجود آمد.
او با ذکر نام خیلی از اساتید عکاسی اصفهان که از این دیار خاکی رخت بربسته اند، افزود: این اساتید همیشه هنر را برای خود ارجح می دانستند.
استاد امامی اظهار داشت: شخصیت عکاسی و به صورت کلی هنر در این مملکت، بسیار فراتر از آن بود که الآن می بینیم. تاریخِ یک مملکت همیشه به عکس وابسته بوده و هست؛ اما به جامعه عکاسان کمی بی مهری شده و از این رو از مسؤلان درخواست می نماییم به صنف عکاسان و فیلم برداران اهمیت بیشتری بدهند.
او ضمن ابزار خرسندی از حضور جوانان به عکاسی، به جایگزینی عکاسی آنالوگ با دیجیتال اشاره و تاکید کرد: من اعتقاد دارم که تکنولوژی برای ما زود بود.
در ادامه، کلیپی از صحبت های استاد غلامحسین عرب، از پیشکسوتان عکاسی اصفهان پخش گردید. این استاد سپس با ابراز خرسندی از حضور در این آئین، اظهار داشت: از آقای حامد قصری به خاطر تلاشهای بسیارش و همینطور از سایر دوستانی که او را همراهی کردند صمیمانه تشکر می کنم و برای همه شما بهترین ها را آرزو می کنم.
کلیپ بعدی، تصویر و صحبت های استاد رضانور بختیار، یکی دیگر از بزرگان عرصه عکاسی اصفهان بود و در ادامه هم استاد پیشکسوت، اصغر صامتی به روی صحنه آمد و ضمن بیان چگونگی حضور خود به حرفه‌ی عکاسی، اظهار داشت: من سال هاست که شاهد تلاشهای حامد قصری برای کتاب «تاریک خانه های یک شهر؛ تاریخ شفاهی عکاسی اصفهان» هستم. این کتاب، ماندگار است و نگاه حامد قصری یک نگاه مدرن ولی با نگرش به سنت ها و تکریم افرادی است که در این مملکت زحمت کشیدند. آقای قصری نه تنها در حوزه نویسندگی بلکه عکاس بسیارقابلی هم هستند.
در ادامه این آئین، کلیپی از صحبت های استاد پیشکسوت عکاسی اصفهان، محمد محمدی درباره چاپ و ظهور عکس پخش گردید.
عکاسی برای من داستان زندگی آدم هاست
سپس محمدرضا طهماسب پور، پژوهشگر تاریخ عکاس پشت تریبون قرار گرفت. او که مولف کتاب های «ناصرالدین، شاهِ عکاس، «ایتالیایی ها و عکاسی در ایران»، «آقارضا عکاسباشی»، «از نقره و نور»، «زنی پشت دوربین عکاسی، منتخبی از تصاویر عزت الملوک فرمانفرماییان(پیرنیا)» و صاحب بسیاری مقالات و پژوهش های دیگری است و نمایشگاه های مختلف عکاسی هم با حضور وی برگزارشده است، اظهار نمود: کار بزرگی که آقای قصری انجام دادند از جنبه های مختلف برای تاریخ تصویری شهر اصفهان و تاریخ تحولات اجتماعی این شهر اهمیت بسیاری دارد. من وقتی در مقابل اساتید بزرگی مانند شما می ایستم که عمری را در گرفتن عکس گذراندید هیچ عنوانی را نمی یابم مگر این که کار شما را با کیمیاگران تصویر مقایسه کنم.
او اضافه کرد: کیمیاگرانِ قبلی تلاش کردند فلزات بی ارزش را به باارزش ترین فلزی که ممکن بود تبدیل کنند ولی موفق نشدند، اما شما در طول سالیان و در طول عمری که برای عکاسی گذاشتید، توانستید مانند کیمیاگران همان کارها را با جادوی نور و تصویر به صورت موفق انجام دهید.
این نویسنده و پژوهشگر اظهار داشت: من هم تصمیم داشتم مشابه کارِ آقای قصری را در دهه ۸۰ و در تهران انجام دهم، اما وقتی به دورنمای کار فکر کردم، منصرف شدم؛ از این رو باید پایمردیِ آقای قصری را در این کار که می دانم بسیار زحمت دارد، ستود.
طهماسب پور سپس با نمایش عکس هایی، اصفهان را در ۱۷۰ سال قبل و با نخستین حضور عکاسان در اصفهان و رویارویی اصفهانی ها با عکاسی، به مخاطبان نشان داد و به قول خودش با این تصاویر، مخاطبان را به سفری تصویری برد.
او ضمن عرضه نخستین تصاویری که توسط «لوئیجی پیشه»، مستشار نظامی ایتالیایی از اصفهان گرفته شده است، در ادامه هم تصاویری را نمایش داد که توسط مادام دیولافوا، دیرینه شناس فرانسوی از اصفهان عکاسی شده و در موزه لوور پاریس نگهداری می شوند. طهماسب پور همینطور به قدیمی ترین تصاویر اصفهان از نگاه عکاسان این شهر ازجمله شادروان استاد ابوالقاسم جلا و شادروان استاد درخشان پرداخت.
این پژوهشگر تاریخ عکاسی با اشاره به اینکه عکاسی برای ما تصور ملموس ایجاد کرد، عکس را بعنوان سندی جهت بررسی تاریخ تحول فرهنگی و اجتماعی مردم و هم تاریخ تحولات عکاسی در یک شهر برشمرد.
طهماسب پور ضمن اشاره به این که کتاب «تاریک خانه های یک شهر؛ تاریخ شفاهی عکاسی اصفهان» اثری ماندگار برای اصفهان و کشور است، اضافه کرد: عکاسی یا تاریخ عکاسی با همه عنوان هایش، برای من داستان زندگی آدم هاست. داستان شادی ها، غم ها، زندگی و مرگ است و به دنبال این هستم که این داستان را به صورت نوشتاری ثبت کنم. در مقالاتی که می نویسم این جنبه‌ی عکاسی داستان زندگی آدم ها از جنبه های مختلف برای من ازهمه مهم تر است.
او اظهار داشت: امیدوارم روزی این داستان ها هم به صورت یک کتاب منتشر شود؛ آن هم در چارچوب خاطرات عکاسان از افرادی که نزد آنها آمده و عکس گرفته و بخشی از زندگی خویش را با آنها به اشتراک گذاشته اند.
در ادامه این آئین، کلیپی از گفته های اشرف السادات مقصودی، اولین بانوی عکاس اصفهان و همینطور شادروان گوهر کرمی دیگر عکاس بانوی اصفهان پخش گردید.
تاریخ شفاهی، سندی از جنس صوت و تصویر است
سپس حامد قصری، مولف کتاب «تاریک خانه های یک شهر؛ تاریخ شفاهی عکاسی اصفهان» پشت میکروفن قرار گرفت و چنین اظهار داشت: دبیرستانی بودم، دوستان من در فکر کنکور و معافی و مهاجرت بودند و من در کوچه پس کوچه های اصفهان پرسه می زدم و به دنبال گمشده هایم، به دنبال تکه های اصفهان می گشتم. تا این که برحسب اتفاق در خیابان طالقانی به عکاسخانه ای به نام زیبا برخوردم. زیبا دو انسان دوست داشتنی به نام رضا فرزان و اشرف السادات مقصودی داشت. عکاسخانه موزه ای بود؛ تصاویری از دوران مختلف شهر اصفهان. چند سال بعد با مرگ استاد فرزان، عکاسخانه هم تخریب شد. بعدها متوجه شدم همان تابلویی که زمانی بر سردر عکاسی زیبا زده شده است، به شکلی گواه از این دارد که اولین زن عکاسی اصفهان همان اشرف السادات است. اشرف السادات هنوزهم زنده است.
قصری افزود: رضا فرزان، مرد مهربان عکاسی زیبا من را به امان الله طریقی معرفی نمود، و در اواخر عمر استاد چند دیدار با او داشتم و با این که ویلچرنشین بود اما همچنان شوق عکاسی و نقاشی داشت و از راه او با دیگر عکاسان و عکاسخانه های اصفهان هم آشنا شدم. تا جایی که این کار از نوجوانی به جوانی و جوانی به میانسالیِ من به جستجو در عکس و نگاتیو و شیشه و اسلاید گذشت که قاطعانه می گویم چه در دورانی که از موسسان کانون عکس اصفهان بودم، چه در دورانی که تدریس کردم و چه در دورانی که نمایشگاه های مختلف عکاسی برگزار کردم لذتی بردم که از همین جستجو برای من بود و گویی همه آنها در جهت همین پرسه زنی ها و جستجوها بود.
نویسنده کتاب «تاریک خانه های یک شهر؛ تاریخ شفاهی عکاسی اصفهان» بیان نمود: میتوان اظهار داشت که ۹۰ درصد آرشیو تصویری اصفهان در خلال دهه های گذشته یا درون چاهی ریخته شد یا بعد از فوت عکاس چون جنبه‌ی دست وپاگیری برای وراث داشت همچون کتابخانه و دیگر اقلام این چنینی به حراج گذاشته شد. البته این امر در مورد همه عکاسان صدق نمی نماید. گفتگو با عکاسانی که در این کتاب آمده است در خلال دوران مختلف صورت گرفته، نزدیک به ۱۰۰ مصاحبه از سال ۱۳۷۶ تا سال ۱۳۹۸ انجام شد که در خلال چندین انتخاب سخت و عیارسنجی با حقیقت، به ۳۷ عکاس موجود در این کتاب ۲۸۰ صفحه ای رسیدم.
او در قسمت دیگری از صحبت های خود با اشاره عکاسان اصفهان که دیگر در قید حیات نیستند، به اهمیت تاریخ شفاهی در گذر زمان تاکید کرد و اظهار داشت: تاریخ شفاهی، روش ثبت اطلاعات تاریخی به وسیله انجام مصاحبه با یک فرد در رابطه با وقایع گذشته است. تاریخ شفاهی، یک روش پژوهشیِ تاریخی برای جمع آوری و نگهداری اطلاعات تاریخی از حافظه‌ی افراد سهیم در رخدادهای تاریخی و یا شاهدان عینیِ آنها در هر طبقه اجتماعی است. تاریخ شفاهی، سندی از جنس صوت و تصویر و به دنبال ثبت هرگونه تجربه‌ی انسانی است که به مرور زمان و در گذر زمان و به دنبال بروز تغییرات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی مختلف در خطر نابودی قرار دارند.
قصری افزود: من عکاسان را به چنددسته تقسیم کرده ام؛ عکاسان علمی و پایه گذاران آن، عکاسان سیار، عکاسان دارای عکاسخانه های قدیمی شهر، عکاسان خیابانی و مستند، عکاسان بینارشته ای.
این نویسنده سپس اظهار داشت: به هرترتیب این قصه از نظر خودم باید از یک جایی با این پنج نسل عکاس اصفهان به پایان می رسید و خدا را شکر که زنده ماندم و شاهد آن بودم. یک آرزو برای من باقی می مانَد و همان طورکه در خلال چندسال قبل توسط من و پژمان نظرزاده تمامی مراحل محتوایی یک موزه‌ی عکس برای اصفهان انجام شده و تنها احتیاج به یک امضا و یک عمل اجرایی می باشد، امیدوارم این امر هم محقق شود.
گفتنی است، در انتها این مراسم ضمن قدردانی از عکاسان پیشکسوت اصفهان، از پوستر کتاب «تاریک خانه های یک شهر؛ تاریخ شفاهی عکاسی اصفهان» نوشته‌ی حامد قصری هم رونمایی گردید. این کتاب، آذرماه ۱۴۰۲ ازسوی سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان راهی بازار کتاب شد و حاوی گفتگوی این نویسنده با ۳۷ عکاس پیشکسوت اصفهان است.
در پشت جلد این کتاب هم چنین آمده است: «عکاسی در ابتدا برای ثروتمندان بود؛ اما در ادامه به میان مردم عادی آمد؛ البته افراد کم درآمد جامعه زمانیکه عکس برای مصارف دولتی یا شناسنامه هایشان می خواستند به عکاس خانه ها رجوع می کردند و کمتر برای تفریح و ایجاد خاطره، عکس می گرفتند؛ اما قشر مرفه، عکاس باشی ها را به منازلشان دعوت می کردند. حیاط را آب و جارو کرده و می گفتند امروز عکاس باشی می آید. عکاس، محرم زندگی مردم و حتی تاریخ یک مملکت بود؛ یعنی اگر عکس نبود، هویت اجتماعی هم نبود. این عکس بود که به مردم شخصیت اجتماعی می داد.
منبع: آبنما کار
