به گزارش آبنما کار، ایلام خلیج فارس به لحاظ وسعت سومین خلیج بزرگ جهان است. ازاین رو، به علت موقعیت جغرافیایی خود در طول تاریخ، همواره نامش بر سر زبان ها بوده و آنرا با نام خلیج فارس (دریای پارس) می شناسند.
دکتر حبیب الله محمودیان باستان شناس، طی یاداشتی یافته های حاصل از مطالعات انجام شده در ارتباط با پیشینه تاریخی خلیج فارس را چنین عنوان کرده است.
خلیج فارس در قسمت جنوبی فلات ایران و در موقعیت جنوب غربی قاره آسیا واقع شده که از پیشروی آب دریای عمان واقیانوس هند در خشکی های این منطقه شکل گرفته است. اسناد تاریخی نشان می دهدکه از دوران باستان تاکنون، دریای پارس وجود داشته و از قدیمی ترین دریاهایی است که مورد استفاده قرار گرفته. خیلی از تمدن های بزرگ چون تمدن ایلام باستان و تمدن های بین النهرین در کنار این دریا شکل گرفته اند. تمدن ایلام نماد ۵۰ قرن مدنیت ایران زمین و بزرگترین تمدن جنوب غرب آسیا در عهد باستان به حساب می آید. خلیج فارس بعنوان یکی از مناطق بسیار مهم خاور نزدیک از جهات مختلف دارای اهمیت است. داشتن منابع و ذخایر انرژی (نفت وگاز) اهمیت خلیج فارس را از منظر اقتصادی دوچندان کرده است.
موقعیت
خلیج فارس آبراهی است که در امتداد دریای عمان و در بین ایران و شبه جزیره عربستان قرار دارد. مساحت آن ۲۳۳ هزار کیلومتر مربع است، از شرق (تنگه‌ی هرمز و دریای عمان) به اقیانوس هند و از غرب به رودخانه اروندرود (ازبه هم پیوستن رودخانه های دجله و فرات و رود کارون) محدود می شود. خلیج فارس به لحاظ وسعت سومین خلیج بزرگ جهان است. ازاین رو، به علت موقعیت جغرافیایی خود در طول تاریخ، همواره نامش بر سر زبان ها بوده و آنرا با نام خلیج فارس (دریای پارس) می شناسند.
اوضاع زمین شناختی
خلیج فارس ابتدا وسیع بوده، به صورتی که سرزمین خوزستان ونواحی حاشیه‌ی شمالی دریا، جزئی از خلیج فارس به حساب می آمده که تا اواخر دوران سوم در زیر آب بوده اند.
خلیج فارس در اثر تحولات زمین شناسی در ده ها میلیون سال تغییرات گسترده در سطح زمین بوجود آمده که در آن دوران دریای تتیس منطقه‌ی وسیعی از جنوب آسیا چون جزایر مالزی، هندوستان، پاکستان، ایران، ترکیه و سرزمین قفقاز را شامل می شده است. در مراحل بعدی زمین شناسی( دوره‌ی سوم) چین خوردگی های عظیمی در زمین ایجاد شده که بر اثر آن کوه های آلپ، البرز و هیمالایا پدید آمده اند. حوادث زمین شناسی و تحولات آن سبب شده دریای عظیم قطعه قطعه شود که دریای سیاه، دریای خزر، دریاچه اورال و غیره از بقایای آن هستند و در حدود ۳۵ میلیون سال پیش از این تحولات به دلیل بالا آمدن شبه جزیره هندوستان خلیج فارس پدیدارشده است. از دیدگاه زمین شناسی، خلیج فارس فرونشست زمین ساختی کم عمقی است که در دوره‌ی ترشیاری درحاشیه‌ی جنوبی رشته کوه زاگرس تشکیل شده است. در واقع، این دریا بازمانده گودال بزرگیست که از دوران گذشته‌ی زمین شناختی تحت تاثیر فشار ناشی از آتشفشان های فلات ایران بوده و پایداری فلات عربستان در مقابل این واکنش های تکتونیکی سبب ایجاد و توسعه پهنا و ژرفای آن شده است. شدیدترین چین خوردگی های دوران پلیوپلیستوسن، کرانه های شمالی خلیج فارس (زاگرس) را چین داده و محور اصلی خلیج فارس نیز، یکی از نتایج زمین ساختی پدیده چین خوردگی زاگرس است که در دوران پلیوپلیستوسن شکل گرفته است. در انتها دوره‌ی پلیوسن، سطح دریا احتمالا ۱۵۰ متر بالاتر از سطح کنونی بوده و این سطح در حدود 100 هزار سال قبل از میلاد مسیح و به تدریج به سطح کنونی رسیده است(محمد عجم، ۱۳۸۸). بنابراین، می توان گفت: شکل اولیه‌ی خلیج فارس در کنار دشت های جنوبی ایران تشکیل شده و به مرور زمان، بر اثر تغییر و تحول در ساختار درونی و بیرونی زمین، شکل کنونی خویش را یافته است، از جهتی این تغییرات همچنان استمرار داشته و روز به روز از وسعت این دریا کاسته شده و بر وسعت خشکی ها افزوده می شود.
نقشه ای که توسط اصطخری جغرافیدان ایرانی در قرن ۹ میلادی در کتاب الاقالیم،
نام «دریای فارس» (بحر فارس) برای خلیج فارس به کار رفته است.
منبع: آبنما کار
